برای دانلود فایل پی دی اف کلیک کنید

برنامه‌ریزی و سازمان دهی وسایل ارتباطی

مقدمه:
در برنامه های مربوط به توسعه وتغییراجتماعی نیازبه پیامهای یکپارجه وادغام شده است. باید مدیریت‏ مرکزی تمام برنامه های توسعه ای مورد توجه قرارگیرد. یک رهیافت هماهنگ دررابطه با رفاه و توسعه، احتمالا ً وسعت بیشتر دید را هم درتعریف مسایل وهم درتفکرراجع به گزینه های مختلف تشویق می کند. این امرممکن است کمک کند تا از برخی ازاتلافها دربرقراری شبکه های گسترش موازی جلوگیری کرده ونیز کمک کرده تا منابع ارزشمند شامل منابع ارتباطی حداکثرشوند.
برای داشتن رهیافتی یکپارچه جهت استفاده ازوسایل ارتباط جمعی(هم ازنظررهیافت تعدد وسایل ارتباطی وهم ازنظریکپارچگی پیام های توسعه ای) باید وحدت سیاست، برنامه ریزی و تولید دریک نظام منسجم حفظ گردد. بنابراین سوال اساسی این است که چه کسی مسوول برنامه ریزی و اجرای راهبردهای وسایل ارتباطی است. دراینجا می توان به نقش مهم مدیریت درسیاستگذاری و برنامه ریزی خبری پی برد. به این خاطر”مدیریت” را می توان چنین تعریف کرد: ” مدیریت دریک نگاه استفاده بهینه ازتمامی امکانات، برای رسیدن به اهداف تعیین شده است.” براین اساس، هرگونه استراتژی بندی وسیاستگذاری که خود یک تصمیم درمدیریت است باید برخوردارازمدیریت نرم افزاری وسخت افزاری باشد.
این مدیریت ازمرحله پایه ای وکلا سیک تا مدیریت نوین وامروزی ازتجزیه و تحلیل، بررسی وروند حرکت و زمان سنجی به دورنخواهد بود.
مدیریت ها ازیک دید، به چهار دسته تقسیم می شوند: ۱
– مدیریت علمی
۲- مدیریت روابط انسانی
۳- مدیریت سیستمی
۴- مدیریت اقتضایی
هرچه ازمدیریت علمی بسوی مدیریت اقتضایی حرکت کنیم، توجه به محیط وسازگاری یا اثرگذاری، جدی ترمی شود وسیاستگذاری نیزدراین رابطه معنا می یابد.
راهبرد یکپارچه وسایل ارتباطی:
راهبرد وسایل ارتباطی باید مبنای یک گفت و شنود را بین کارگزاران توسعه ای ومنابع ارتباطی ونیزتولید کنندگان ارتباطی فردی تشکیل دهد. نمی توان انتظارداشت که یک سیستم ارتباطی قادر به عمل باشد، مگرآنکه صدای آن را عموم درک کرده و مورد توافق عمومی باشد. به عبارت ساده تر تقاضا برای تولیدات انفرادی سرشارازنبوغ، نبوده (هرچند که ازآنها استقبال می شود) بلکه برای اقلا می که می توانند درصورت لزوم با کل نظام متصل شده وبه عنوان عنصرزیرمجموعه آن عمل نمایند، می باشد.
برای برنامه ریزی یکپارچه وسایل ارتباطی، توازونی ازدو رهیافت باید تحقق یابد، یکی نظری ودیگری عملی. درنظری هروسیله ارتباطی نقاط ضعف و قوت مختص خود است. به گونه ای که می توان ازآنها استفاده کرد که نقاط قوت مورد تأکید قرارگرفته ونقاط ضعف به حداقل برسند. با ترکیب وسایل ارتباطی با یکدیگر، برنامه ها می توانند یکدیگررا ازنظر تعداد، عمق، تخصصی بودن وازنظرفنی تقویت نمایند. به وسیله ترکیب وسایل ارتباط جمعی باسایرشبکه های ارتباطی، ظرفیت توزیعی ارگانهای جمعی مورد استفاده شده وعدم حساسیت وناتوانی وضعف آنها درحفظ یک گفت وشنود دوطرفه تقلیل می یابد.
البته این موقعیت نظری طبیعتاً به وسیله وضعیت های دنیای حقیقی تضعیف می شود. هرراهبرد چند وسیله ای خاص باید محدودیتهای محلی را درنظربگیرد که شامل وضعیت نسبی توسعه وسایل ارتباطی مختلف، تمایل آنها به همکاری و تعاون با برنامه های اجتماعی، اقتصاد تولید اشکال مختلف، دردسترس بودن کارکنان تعلیم دیده، توزیع وترکیب افراد مخاطب می شود. بنابراین مدل نظری درمحدوده شرایط اقتصادی واجتماعی قرارمی گیرد وبین مرزهای این محدوده می توان یک برنامه واقعی را تعقیب نمود.

به کارگیری، ارزیابی وپژوهش:
برای حصول اطمینان ازاستفاده بهینه ازوسایل ارتباطی وحداکثر کارایی وتأثیرآنها باید به گونه ای آنها را مورد استفاده قرارداد که درچارچوب فرایندهای اجتماعی نرمال به طورقابل پیش بینی عمل نمایند.
منظورازبه کارگیری، طریقی است که درآن وسایل ارتباطی، مورد بحث واقع شده، بدانها عکس العمل نشان داده، مورد پردازش قرارگرفته، به کارگرفته شده وتوسط مخاطبین برمبنای آن عمل صورت می گیرد.
منظورازارزیابی یک فرایند، ارزشیابی نه برحسب کیفیت هنری بلکه ازنظرکارایی وسایل ارتباطی ازنظرتأمین اهداف بیان شده می باشد. پژوهش شامل تحقیق مفصلتر می باشد که جهت آشکارساختن این نکته که وسایل ارتباطی چگونه عمل می نمایند، چگونه مخاطبین ووسایل ارتباطی درعمل متقابل هستند واستخراج اصول وروش شناختی کلی ممکن، طراحی شده اند.
به کارگیری:
هرچه اهداف طرف حضور ونمایش وسایل ارتباط جمعی مشخصترباشد، باید مکانیزمها وساختارهایی که پیامها را تفسیر، حمایت وحفظ می کند صریحتر ونظام یافته ترباشد. این امربویژه مهم است چون درمقوله توسعه و تغییراجتماعی انتظاربراین است که وسایل ارتباطی درایجاد تغییرات معین درنگرش ها ورفتار کمک نمایند. برای تحقق این اهداف، آنچه که مورد تیازاست سازمان وساختارهایی است که نکات مهم را پیشاپیش دررابطه با تولید وسایل ارتباطی، جمع آوری مخاطبین برای دیدن وشنیدن، کمک به تفسیر پیامها وحمایت از آنها به گونه ای که به عمل واقعی منتهی شود، فراهم سازد. همچنین آنچه مورد نیاز است وسیله ای ازبازخورد تجارب وسایل ارتباطی یعنی عکس العمل های مخاطبین به سمت مکانیزم وسازمان تولید می باشد که تعدیلات بعدی را امکان پذیر سازد. به علا وه وسایلی لازم است که درصورت امکان، مشارکت مخاطبین را نه تنها دربرنامه ها، بلکه درساختن برنامه فراهم آورد.
شکل سازمانی که این نیازها را پاسخگو باشد، احتمالاً ازمکانی به مکان دیگر متفاوت است. ممکن است این سازمان توسط دولت تأسیس شود تا درگیری و مشارکت اجتماع را دربرنامه های اجتماعی وسیاسی خود تضمین کند. می تواند بعنوان یک نهاد سازگار شده یا شبعه ای ازیک شبکه باشد که توسعه روستایی یا کشاورزی، برنامه های آموزشی بزرگسالان، توسعه بهداشتی ورفاه را مورد حمایت قرارمی دهد، درحالت ایده آل به شکل ترکیبی ازموارد فوق می باشد که آنها را به صورت یک شبکه هماهنگ متحد درآورده و در واقع نوعی فدراسیون تشکیل می دهد. درحالی که به کارگیری وسایل ارتباطی درارتباطات متمرکزبرتوسعه باید مدنظرباشد، نشستهای گروهی می تواند بسیارمفید باشد.
ارزیابی:
غیرمحتمل است که بتوان دررابطه با کارهای توسعه ای، یک مکانیزم ارزیابی بسیار رسمی را برمبنای آماری منظم طراحی نمود. درنظام مدرسه ای این امراغلب امکان پذیراست زیرا مخاطبین مجبور به اطاعت هستند ومعلمین هم افرادی تحت استخدام هستند. درکارتوسعه ای وضعیت پیچیده تر است. می توان ازرهبران گروهها خواست که به طورمنظم پرسش نامه هایی را پرنموده ویا برنامه یا بطورشخصی دررابطه با عکس العمل مخاطبین گزارش نمایند. باید درطراحی وتفسیرپرسشنامه ها برای تولید کننده بینشهای مفیدی حاصل شود اما بینشهای مفیدتراحتمالاً ازگزارش های غیر رسمی تر وگفتگوها حاصل می شوند. بنابراین برای تولید کنندگان برنامه های ارتباطی ضروری است که مخاطبین حوزه های خاص را ملا قات نمایند زیرا هیچ جانشینی برای مشارکت دربرنامه ها برای مخاطبین هدف وجود ندارد.
به صورت دوره ای می توان سمینارها ونشست های مخصوص را سازمان داد که حاوی تولید کنندگان وکارکنان حوزه های خاص باشند، به طوری که هردوگروه یکدیگر را ازنظرشخصی درک نموده وبا هم آشنا شوند.
پژوهش:
نیاز مبرمی به پژوهش های صورت گرفته به طریق مناسب وجوددارد. به نفع همه است که با گروههای پژوهشی اجتماعی علاقه مند به انجام این امورهمکاری داشته باشند. یک زمینه پژوهش خاص به کارایی اشکال حضورونمایش مختلف مربوط است. به علا وه باید نسبت به ماهیت فرایند اشاعه درکشورهای درحال توسعه تحقیق و پژوهش صورت گیرد.
نقش وسایل ارتباطی مردمی درتوسعه:
وسایل ارتباطی مردمی دارای دو مزیت برجسته هستند. نفوذ عمیق ومحلی دراجتماعات محلی دریک محدوده جغرافیایی وسیع وپذیرش به وسیله جمعیت روستایی. به علاوه از آنجایی که وسایل ارتباطی مردمی، ارزشها وفرهنگ مردم را منعکس می سازند، بنابراین مهرآشنایی و مشروعیت را با خود به همراه دارند؛ دو عنصری که برای فرایند ارتباطی مهم هستند. حضور وسایل ارتباط جمعی به استفاده از وسایل ارتباطی مردمی کمک می کند، زیرا وسایل ارتباط جمعی پذیرش وسازگاری با دومی را برای ارتباطات توسعه ای موجه تر می سازد. از آنجایی که مردم روستایی ارزش زیادی برای وسایل ارتباطی مردمی قایل هستند، لذا اعتبارآنها به عنوان کانالهای پیامی افزایش یافته و درمقایسه باماهیت غیرشخصی وسایل ارتباط جمعی موازنه را حفظ می نماید.
طبقه بندی اشکال ارتباطی سنتی:
اشکال سنتی ادای پیامها را می توان به هنرهای اجرایی وهنرهای بصری طبقه بندی کرد که شامل موسیقی، سرود، درام، فکاهیات، نمایش های خیمه شب بازی، خطابه، شایعات، الگوسازی ورنگ رزی مواد یا استفاده از کلاه و انواع سربندها. معانی نمادین ممکن است اغلب ملا حظه ای مهم دراستفاده ازهریک یا ترکیبی ازاین اشکال ادای پیام ارتباطی بوده وبنابراین فرایندهای فکری وراه انتخاب این اشکال دارای اهمیت است.
دریک نظام ارتباطی داخل یک کشور، هنرهای عملی احتمالا ً اثری بزرگترروی جامعه دارد تا هنرهای بصری. گزینش انتخاب هنرعملی مناسب برای یک برنامه ارتباطی معین باید برمبنای درکی ازاهداف برنامه وظرفیت گیرنده پیام باشد. این خصوصیات وسایل ارتباطی مردمی باعث می شود که آنها دارای درجه موفقیت واهمیت بالا باشند. مخاطبین نسبت به آن چیزی که متعلق به خود آنها وبرگرفته ازآنهاست مطمئن هستند.
رهنمودها:
گرچه نمی توان اهمیت وسایل ارتباطی سنتی را ناچیز تلقی کرد نباید آنها را به عنوان تنها ابزارکارآمد برای برنامه های انگیزشی تلقی کرد. حقیقت این است که درراهبرد کلی وسایل ارتباطی باید دراستفاده ازکلیه وسایل ارتباطی وقراردادن وسایل ارتباطی درچشم انداز مناسب، مراقبت لازم را مبذول داشت. درابتدا باید اطلاعات ازطریق سایروسایل ارتباطی شامل وسایل ارتباطی الکترونیکی جریان یابد. برای این منظورمی توان ازفیلم ها، سرودهای ضبط شده، برنامه های رادیویی، بحث های گروهی وسخنرانی ها استفاده نمود. به منظور انجام این رهیافت ابتدایی می توان ازوسایل ارتباطی جالبتر برای مقاصد تفریحی استفاده کرد.
گام بعدی ارتباطات بین فردی است به طوری که اعضاء تیم ارتباطی بتوانند آزادانه با مخاطبین ترکیب شوند. احتمالا ً یک سری برنامه ها درفواصل کوتاه زمانی می توانند درایجاد حس همزبانی کمک کنند. نباید ازیک مزیت بزرگ ارتباطات بین فردی چشم پوشی کرد. روستاییان ساده ولی خردمند باید تشویق شوند تا برنامه های رفاهی اجتماعی را به کارگیرند که درآنها کارکنان برون سازمانی وارتباط دهندگان روستایی حمایت فعال را صورت می دهند.
ملاحظات درگزینش وسایل ارتباطی مردمی:
گزینش یک شکل ارتباطی مردمی جهت انتقال وتبادل تغییر، بستگی به قابلیت آنها جهت انتقال ارزشها یا ایده های جدید دارد، بدون نفی ارزش های سنتی، که درابتدا باعث تداوم وموفقیت آن شکل شده است. هرجا که ممکن باشد باید ازآن وسایل ارتباطی مردمی استفاده کرد، که به طور مستقیم مفاهیم اساسی مثل بهداشت، خردگرایی، دوست داشتن و خوشی را تقویت می نمایند.
اشاعه عناصرکلیدی توسعه ای باید تنها بخشی ازترکیب ارتباطی باشد. به علا وه هرگاه که امکان انتخاب وجود داشته باشد باید آن وسیله ارتباطی که ازوضعیت هنری واجتماعی بالایی برخوردار است مورد انتخاب قرارگیرد. یک وسیله ارتباطی مردمی ازنظرعملکرد درشرایطی اثربزرگتری خواهد داشت که مخاطبین به طور فعال درآن مشارکت داشته باشند. درمناطق روستایی که وسایل ارتباطی مردمی دارای بیشترین اثرمی باشد، افراد قویا ًخود را با جامعه خود می شناسند. این امردرتقویت اثر پیام هرنوع عملکرد ارتباطی که درسطوح جامعه اقدام به آن آغاز شده ومتولی آن اجتماع است، یا درحالتی که تعداد زیادی ازافراد مربوطه درجامعه مشارکت دارند مؤثراست. هرجا امکان پذیرباشد باید به دنبال فرصت ها برای استفاده ازوسایل ارتباطی مردمی متمرکز برجامعه بود. برخی ازوسایل ارتباطی مردمی که بسیاری ازملا ک های مطروحه دربالا را تأمین می کنند به عنوان ابزارهای تغییر اجتماعی به دلیل عملکرد تکرارپذیر، مناسب نسیتند.
ماهیت موفقیت آمیزعملکرد این وسایل ارتباطی مردمی می تواند ارزش آنها را به عنوان یک روش بالقوه تأثیرگذاری برتغییرنگرش افزایش دهد.
دکتر فریدون وردی نژاد