برای دانلود فایل پی دی اف کلیک کنید
باسمه تعالي
(چین و بكارگيري تجربه سارس در بحران ویروس كرونا)
مقدمه:
در طول تاريخ برخي از ملت‌ها توانسته‌اند در شرايط سخت و بحراني، تهديدهاي محيط پيرامون خود را به فرصت تبديل كرده و با بهره‌گيري از شرايط ويژه با بسيج امكانات، مديريت بحران و تلاش خستگي‌ناپذير، بر مشكلات غلبه كرده و آموزه‌هاي جديدي بر دستاوردهاي بشر بيفزايند. اين آموزه‌ها مي‌تواند براي ساير ملل درس‌هاي ارزشمند و تجارب پرباري تلقي شود تا جوامع گوناگون مجبور نشوند هزينه‌هاي مادي و معنوي فراواني براي غلبه بر مشكلات و بلايا بپردازند.
جديدترين تجربه در چين شيوع بيماري كرونا از شهر ووهان و كسب تجربه و آموزه‌هاي اين كشور براي غلبه نسبي بر اين بيماري و تحصيل دستاوردهاي گرانبها بود. همانگونه كه چين در «مديريت بحران سارس» توانست با كمك فناوري ارتباطات و راه‌اندازي «شبكه مجازي ارتباطات» خسارت بيماري را به ميزان قابل توجهي كاهش دهد، در مقابله با كرونا هم توانست آن تجربيات را بكار بگيرد.
متن:
از آنجايي كه بحران سارس پيامدهاي بسيار وخيمي بر كشور چين داشت. از جمله در بعد اقتصادي موجب ميلياردها دلار هزينه، از دست رفتن ميليون‌ها فرصت شغلي، كاهش رشد اقتصادي در دوره اوج بيماري، كاهش اعتبار در بازارهاي بين‌المللي و تعطيلي سراسري در چين شد. دولت چين سعي كرد در تجربه كرونا اشتباهات دروه سارس را تكرار نكند. در دوره سارس، دولت چين، پس از «خطاي اوليه» در پنهان نگه‌داشتن بيماري به اميد كنترل سريع آن و «جلوگيري از پيامدهاي اقتصادي»، اقدامات اساسي و همه‌جانبه‌اي در جلوگيري از گسترش اين بحران و در نهايت كنترل آن به عمل آورد.
از مهم‌ترين زمينه‌هاي فعاليت دولت چين كه نتايج بسيار سودمند براي اين كشور داشت، ايجاد زيرساخت «تكنولوژي اطلاعات» بود كه دولتمردان و كارشناسان اين كشور را با واقعيات جديدي نسبت به اهميت IT يا Information Technology نه تنها در عرصه مديريت بحران‌ها، بلكه در تجارت نوين، تصاحب بازارهاي جهاني، آموزش، امنيت، بهد اشت و نظاير آن بهتر آشنا كرد.
اهميت تكنولوژي ارتباطات و اطلاعات براي چين هنگامي روشن‌تر شد كه در طول «بحران كرونا» كليه مدارس، دانشگاه‌ها و بسياري از مراكز دولتي، بسياري از شهرها تعطيل و سفرها، حمل و نقل‌هاي غيراضطراري و هرگونه تجمع عمومي ممنون گرديد.
در اين ميان، دولت چين با كم‌كردن تماس فيزيكي افراد و بهره‌گيري مناسب از رايانه، اينترنت پيامك و شبكه‌هاي مجازي و وبگاه‌هاي دستگاه‌هاي دولتي قادر شد از شيوع خارج از كنترل ويروس خطرناك پيشگيري نمايد. مهم‌ترين حركت نظام منضبط و كارآمد دولتي و حزبي چين اين بود كه با ايجاد يك شبكه و بهره‌گيري از سايت‌هاي اينترنتي دولتي ضمن «حفظ سازمان دولت» و «تسهيل چرخه امور جاري» به صورت مجازي و زنده و بهنگام (Online) از انتقال ويروس توسط افراد مشكوك و مبتلا به ساير بخش‌هاي جامعه جلوگيري كند.
اين تجربه موجب شد كه «چارچوبي قابل بهره‌برداري» براي هر نوع بحران مشابه خلق گردد.
اقدامات اساسي دولت:
۱- سايت‌هاي اينترنتي دولتي اطلاعات بسيار مهمي در مورد مراقبت و عدم هراس عمومي به ويژه به صورت زنده براي مطلع ساختن مردم ارائه دادند و شهروندان را براي حضور در شبكه مجازي ارتباطات تشويق نمودند.
۲- اطلاعات مورد لزوم در مورد آلوده‌ترين مناطق، شهرها و محلات و چگونگي گسترش آن و آمار جديد هر ۵ ساعت يكبار از طريق شبكه سراسري ارائه گرديد.
۳- تأمين خطوط و پهناي باند لازم براي ويدئو كنفرانس به وزارت بهداشت كه موجب انتقال سريع تجربيات بين بيمارستان‌ها و مراكز درماني و ارتباط دائم تيم‌هاي درماني با يكديگر مي‌گرديد. از اين خدمات براي ارتباط كادر درماني و پزشكي و حتي برخي بيماران با خانواده‌هاي خود كه به دليل قرنطينه، امكان خروج از محدوده تعيين شده را نداشتند، فراهم گرديد. اين تجربه در دوره بيماري سارس آزمون شده بود.
۴- رصد كردن افراد مبتلا به بيماري از طريق موبايل و با بهره‌گيري از سيستم GPS و سامانه رصد بيماري براي كنترل ارتباطات و رفت و آمدها و از اين طريق جمع‌آوري افراد مشكوك و مبتلاي به بيماري.
۵- پيام‌هاي موبايلي (SMS) در طول بحران، گسترش بسيار چشمگيري داشت و دولت در اين برهه نسبت به كاهش هزينه تماس‌هاي ديجيتالي مبادرت نمود. كشور چين بزرگ‌ترين بازار تلفن سيار را، در جهان در اختيار دارد و اپليكيشن‌هاي تلفن همراه، از جمله آخرين فناوري‌هايي است كه تأثيرات چشمگيري را در حوزه‌هاي گوناگون بر جاي گذاشته است.
يكي از مهم‌ترين تجربيات چين در زمان شيوع و همه‌گير شدن بيماري خطرناك سارس و كرونا كسب تجربه و آموزه‌هاي اين كشور براي غلبه نسبي بر اين بيماري با استفاده از فناوري‌هاي نو از جمله پيامك، در كنترل و مهار اين بحران بود. اين تجربه براي چين و شبكه خدمات اجتماعي اين كشور دستاوري گرانبها بود. چين در «مديريت بحران بيماري واگير» توانست با كمك فناوري ارتباطات و راه‌اندازي «شبكه مجازي ارتباطات» خسارت بيماري را به ميزان قابل توجهي كاهش دهد.
بحران كرونا پيامدهاي بسيار وخيمي براي كشور چين داشت. ازجمله در بُعد اقتصادي كاهش اعتبار در بازارهاي بين‌المللي و تعطيلي سراسري در آستانه عيد بهاره چيني و ايام تعطيلات سال نو در چين شد، اما دولت چين، اقدامات اساسي و همه‌جانبه‌اي در جلوگيري از گسترش اين بحران و در نهايت كنترل نسبي آن به عمل آورد.
از مهم‌ترين اقدامات ريشه‌اي دولت چين كه نتايج بسيار سودمندي براي اين كشور داشت، ايجاد زيرساخت «تكنولوژي اطلاعات» (Information Technology) بود كه دولتمردان و كارشناسان اين كشور را با واقعيات جديدي نسبت به اهميت اين تكنولوژي، نه تنها در عرصه مديريت بحران‌ها، بلكه در تجارت نوين در بازارهاي جهاني، آموزش، امنيت، بهداشت و نظاير آن بهتر آشنا كرد. اهميت اين تكنولوژي براي چين هنگامي روشن‌تر شد كه در طول «بحران كرونا» نظير دوران سارس، كليه مدارس، دانشگاه‌ها و بسياري از مراكز دولتي در تعداد زيادي از شهرها تعطيل و سفرها، حمل و نقل‌هاي غيراضطراري و هرگونه تجمع عمومي ممنوع گرديده بود.
در اين ميان، دولت چين با بهره‌گيري از سيم‌كارت‌هاي فعال و تلفن‌هاي دستي توانست يك شبكه اطلاع‌رساني امن و خدمات ارتباطي پويا براي تبادل‌اطلاعات و سازماندهي آموزش فراهم آورد. پيام‌هاي موبايلي (SMS) در طول بحران، گسترش بسيار چشمگيري داشت و دولت در اين برهه نسبت به كاهش هزينه تماس‌هاي تلفني مبادرت نمود. اهميت اين مسأله در آن است كه بدانيم سايت‌هاي تبادل اطلاعات دولتي از طريق پيامك‌هاي هشداردهنده، اطلاعات بسيار مهمي در مورد مراقبت و عدم هراس عمومي براي مطلع ساختن مردم ارائه دادند و شهروندان را براي حضور در شبكه مجازي ارتباطات تشويق نمودند.
پيامك‌هاي توجيهي و پيشگيرانه كه بي‌وقفه از مراكز بهداشتي و درماني از طريق تلفن‌هاي دستي مخابره مي‌شد به رصد كردن افراد مبتلا به بيماري از طريق موبايل و با بهره‌گيري از سيستم GPS براي كنترل ارتباطات و رفت و آمدها و از اين طريق، جمع‌آوري افراد مشكوك و مبتلاي به بيماري مي‌پرداخت.
ارائه اطلاعات جديد در مورد آلوده‌ترين مناطق كشور، شهرها و و محلات و چگونگي گسترش آن و آمار جديد هر ۲ ساعت يكبار از طريق پيام‌هاي انبوه متني و تلفني در كنار شبكه‌هاي گوناگون و سراسري صدا و سيما و اينترنت جريان داشت. مراكز بيمارستاني و درماني از طريق پيامك در ارتباط دائم با يكديگر بودند و از اين خدمات براي ارتباط كادر درماني و پزشكي و حتي برخي بيماران با خانواده‌هاي خود كه به دليل قرنطينه، امكان خروج از محدوده تعيين شده را نداشتند، فراهم مي‌گرديد.
بهره‌برداري از وسايل ارتباط جمعي و امكانات تبادل اطلاعات الكترونيكي در «شبكه غير رو در روي ارتباطي» در بخش‌هاي آموزشي و تربيتي نيز مورد استفاده وسيع قرار گرفت. اين موضوع تجربه چيني‌ها از دوره بحران سارس و تعطيلي مراكز آموزشي و تفريحي در پكن و ساير شهرهاي آلوده بود.
بخشي از اقدامات دولت چين در اين رابطه عبارتند از:
۱- برنامه‌هاي زنده در اتاق‌هاي ارتباطي شبكه‌هاي اينترنتي نظير وي‌چت براي مقاطع خاص تحصيلي، به منظور رفع سؤالات و مشكلات به صورت برنامه‌ريزي شده و يا با ابتكار خود معلمين (Chat room) برگزار گرديد.
۲- براي مقطع راهنمايي و دبيرستان در شهرهايي كه بيشترين آلودگي را داشتند (نظير ووهان) بخش عمده تدريس و اطلاع‌رساني به صورت كلاس‌هاي الكترونيك و با ارسال پيام برگزار شد.
۳- ارتباط اساتيد و دانشجويان از طريق پيام‌هاي الكترونيكي (E –mail) براي رفع ابهامات، دريافت راهنمايي‌ها و نيز بهره‌وري از جزوات و متون درسي ادامه يافت و شبكه‌هاي كابلي و ماهواره‌اي اين حركت را پشتيباني كردند.
۴- با توزيع نرم‌افزارهاي آموزشي از راه دور، بازار فروش نرم‌افزارها و بسته‌هاي آموزشي رونق يافت.
۵- آموزش تلويزيوني و راديويي براي عموم مردم بسيار خوب عمل نمود، به طوري كه روزي ۷ ساعت براي هر مقطع تحصيلي كلاس‌هاي آموزشي با مجرب‌ترين اساتيد و معلمان برگزار شد و سؤال‌ها از طريق اينترنت، پيامك، تلفن و شبكه‌هاي مجازي و اجتماعي پاسخ داده مي‌شد.
فراموش نكنيم كه بهره‌گيري از تجربيات انباشته شده بحران همه‌گير سارس در سال ۲۰۰۳، شركت‌ها و مؤسسات تجاري و بازرگاني را كه قادر به برقراري ارتباط و استفاده از شبكه الكترونيك مناسب و ارتباطات Online و اپليكيشن‌هاي حرفه‌اي بودند، موفق نمود كه از دامنه و شدت خسارت‌هاي وارده بكاهند. اين كمپاني‌ها ضمن حفظ تماس با منابع تأمين مواد اوليه، مشتريان و همكاران خود، از ورشكسته شدن شركت‌ها جلوگيري كرده و حتي با حفظ مشتريان، سود تجاري ويژه نيز به دست آوردند.
جالب است بدانيم:
- اطلاعات كامل و پايه‌اي از تمامي كشورها و بازارهاي صادراتي و وارداتي چين در شبكه اينترنتي در اختيار تمامي توليدكنندگان چيني قرار گرفت تا بتوانند با بررسي وضعيت، مشتريان مناسب خود را پيدا كنند و در طول دوره بحران منزوي و زمين‌گير نشوند.
- كليه قوانين و مقررات مهم و جديد كشور چين شامل دستورالعمل‌هاي ويژه و مقررات تجاري دوره بحران، براي صادركنندگان و واردكنندگان و نيز بازرگانان و اتباع ساير كشورها در سايت‌هاي اينترنتي قرار گرفت.
- اگرچه تمركز اصلي اقدامات در حال انجام بر روي تجارت الكترونيك قرار گرفت، اما بخش مربوط به آگهي و تبليغات، نه تنها هزينه‌هاي برقراري شبكه را پوشش داد، بلكه درآمد مناسبي نيز به همراه داشت و تجارت تبليغاتي نيز با بحران مواجه نشد.
- شركت‌هايي كه در صنعت نرم‌افزاري و امور رايانه‌اي و الكترونيكي و فضاي مجازي و اقتصاد ديجيتال فعال بودند در دوره شيوع بيماري از بازار و رونق آن فوق‌العاده برخوردار شدند.
يكي از موارد مهمي كه اينك در دستور كار مسئولين دولتي قرار گرفته است، ضرورت تسهيل هرچه بيشتر دسترسي بخش‌هاي مختلف صنعتي چين به تجارت الكترونيك و فناوري پيشرفته ارتباطات اقتصادي مي‌باشد. در همين راستا يكي از پيشنهادهاي مطرح در مراكز تحقيقاتي و پژوهشي كه به نظر مي‌رسد مورد استقبال مقامات قرار گرفته است، تشويق‌هاي مالياتي براي شركت‌هايي است كه بخشي از تجارت خود را به صورت الكترونيكي انجام دهند. بر اين اساس، شركت‌ها و مؤسسات تجاري فعال در اين عرصه مورد تخفيف، بخشودگي و يا دست‌كم، قسط‌بندي مالياتي قرار خواهند گرفت.
يكي از ضرورت‌هايي كه در امر تجارت نوين جهاني از نقش و جايگاه مهمي برخوردار است و دولتمردان چيني در طول بحران سارس به اهميت آن پي‌بردند. برقراري خطوط تماس برخط با دنياي خارج و طرف‌هاي تجاري خود مي‌باشد. البته تجربه به دست آمده نشان داد، كه تمامي نهادهاي دولتي و غيردولتي چيني بايد به شبكه و شاهراه اطلاع‌رساني و ارتباطات غير رو در رو بپيوندند تا در صورت تكرار چنين بحران‌هايي، دولت و جامعه غافلگير نشوند و چرخش امور حياتي در اجتماع متوقف نگردد. اما تجربه طلايي چين در استفاده اضطراري از شبكه ارتباطات مجازي، به ويژه براي حضور در بازار جهاني، يافتن طرف‌هاي تجاري، تداوم ارتباط و حتي حفظ تماس دائم با بخشي از مشتريان و فروشندگان جهاني بود. بحران بيماري چيني‌ها را از اين امر غافل نساخت كه چين در قياس با كشورهاي توسعه‌يافته، داراي عقب‌ماندگي‌هايي است و براي رسيدن به سطح مطلوب بايد تلاش مضاعف نمايد.
تجربه نوين چيني‌ها:
سامانه پايش اطلاع‌رساني در زمينه ويروس كرونا (كوويد ۱۹)
پس از بحران كرونا در چين، دولت اين كشور شهروندان خود را ملزم به استفاده از سامانه‌اي اطلاعاتي روي تلفن‌هاي همراه كرده است كه اين سامانه امكان كنترل و نظارت بيماري را مي‌دهد. سامانه مورد نظر به مراكز و نهادهاي عالي تصميم‌گيري امكان نظارت دقيق و بهنگام روي پراكندگي مبتلايان و مسيرهاي انتشار ويروس را مي‌دهد.
بر اساس اين نرم‌افزار، افراد به گروه‌هاي بيمار، مشكوك و سالم تفكيك مي‌شوند و سامانه به صورت هوشمند ريسك ابتلاي هر شهروند را تخمين زده و به او اعلام مي‌كند.
اين نرم‌افزار داده‌هاي مكاني افراد را پايش كرده و براساس مكان حامل تلفن همراه، مي‌تواند اطلاعات فرد را تا دوره معيني ذخيره نمايد. در اين نرم‌افزار، كاربر قادر خواهد بود افرادي را كه در اين مدت معين (مثلاً ۱۴ روزه) ملاقات كرده است و نيز احوالات و علائم باليني خود را در سامانه ثبت كند.
اگر به فرض، كاربري داراي تست مثبت بيماري باشد، با وارد كردن نتيجه در نرم‌افزار خود اجازه مي‌دهد كه مكان‌هاي تردد و مسير دو هفته گذشته‌اش رصد شود. اين كاربر بلافاصله از سوي مركز پيامي دريافت مي‌كند كه در منزل بماند و استراحت كند.
براين اساس، كم‌كم مكان‌هاي آلوده و پرخطر هم معلوم مي‌شود و همچنين افراد به سه گروه «سبز»، «زرد» و «قرمز» قابل تقسيم‌بندي هستند.
پزشكان مي‌توانند با وارد كردن كدملّي افراد بيمار، علائم باليني او را مشاهده كرده و حك و اصلاح نمايند. اين امر به سيستم بهداشتي- درماني كشور اين امكان را مي‌دهد كه تعداد افراد مشكوك به بيماري و افراد مبتلا در هر نقطه‌اي را ركورد نمايند.
آزمايشگاه‌ها هم نتايج تست بيماران را آن‌لاين (برخط) در سامانه ثبت مي‌كنند و بيمار هشدار مربوطه را دريافت مي‌نمايد.
اين سامانه مي‌تواند تجزيه و تحليل داده‌هاي فراوان را براي نظام سلامت تضمين و تأمين نمايد و مناطق جغرافيايي آلوده و پيك منحني بيماري و كنترل بيماران را دربرداشته باشد.
اين شيوه دولت چين را قادر كرده است كه نقشه‌هاي جغرافيايي اپيدمي را تهيه كرده و مدل شيوع بيماري، از نقطه‌اي به نقطه ديگر را به دست آورد.
بديهي است، اين سامانه و كسب اطلاعات انبوه آن براي برنامه‌ريزي و كنترل و پيشگيري از شيوع بيماري‌هاي واگيردار آتي نقش اساسي دارد.
پايان
زمستان ۱۳۹۸ شمسی