برای دانلود فایل پی دی اف کلیک کنید
مصاحبه با فریدون وردی نژاد
«تکیه بر جمهور و زیست مثل مردم را مهمترین اولویت خود و ترجیح عمومی ملت و خواست آنان را مهمترین منفعت ملی میدانم»
دکتر فریدون وردی نژاد، معاون فعلی سیاسی دفتر رئیسجمهور روحانی است که بین سالهای ۱۳۷۱ تا ۱۳۸۰ مدیریت خبرگزاری ایرنا را بر عهده داشت و در این دوران دانشکده خبر و مجموعه نشریات ایران را بنیان گذاشت. وردینژاد از سال ۸۰ تا ۸۴ سفیر ایران در چین بود.
تعریف منافع ملی از نگاه شما چیست؟
هنگامی که گروهی از مردم در مرزهایی مشخص، مجموعهای به نام ملت را تشکیل میدهند، سه مورد برای آنان اهمیتی اساسی دارد؛ هویت ملی، وحدت و دفاع سرزمینی و سرانجام منافع ملی. منافع ملی به کلیت ملت برمیگردد و تامین کننده امنیت و قدرت ملی است. منافع ملی از دید احزاب تعریف نمیشود، با منافع حزبی، قومی و گروهی قوام نمییابد و منافع ملی هر ملت علی رغم برخی اشتراکات، با ملل و مجموعههای دیگر متفاوت است. از این رو منافع ملی برای کل ملت است و دارای اولویتهایی است که پایه های اصلی قدرت آن ملت را تشکیل میدهد. اهداف در بعد ملی منافع مقید به زمان نیستند بلکه فراتر از زمان حاضر اند و نگاهی هم به آینده دارند و افزون بر این دربرگیرنده مکان سرزمینی نیز هستند.
در سیاست خارجی جمهوری اسلامی اولویت حفظ این منافع است و گفت و گوها و مناسبات میبایستی در جهت تقویت منافع ملی باشد.
میان دستیابی به اهداف اسلامی و تامین منافع ملی چه نسبتی را در عمل برقرار میبینید؟
همانگونه که در سوال نخست نیز بیان گردید، مجموعه منافع ملی، هویت ملی و منافع سرزمینی با یکدیگر یک ملت را میسازند. منافع ملی دارای یک بعد معنوی و یک بعد مادی است. بعد معنوی منافع ملی در بردارنده بخش دینی یا اولویت های مذهبی جامعه است که بخشی از پایه های قدرت آن جامعه را تشکیل میدهد. در واقع جامعه مانند یک پردیس است که منافع اقتصادی، فرهنگی، سرزمینی و اجتماعی گوناگونی دارد ومجموعه این پرهها یک محیط ملی تشکیل میدهند. بخشی از این محیط ملی، پایه اعتقادی دارد که تجلی این منافع که نقطه اشتراک دین و اندیشه است در قالب ایدئولوژی شکل میگیرد. لذا هیچ ملتی وجود ندارد که ایدئولوژی نداشته باشد.
ایدئولوژی به معنای راه و رسم است که منابع گوناگونی دارد؛ الهی و دینی، اجتماعی و فرهنگی، بنگاهها و صاحبان فکر و اندیشه و…لکن اولویت بخشی به هرکدام از این موارد به ایدئولوژی حاکم یا قدرت حاکم بر میگردد. به عبارت دیگر در یک جامعه مذهبی ممکن است قدرت حاکم لیبرال باشد یا در یک جامعه با تفکر دینی، ایدئولوژی سکولار حکمفرما باشد. لذا بروز ایدئولوژی متفاوت است و به قدرت حاکم بر میگردد لکن اصل ایدئولوژی در همه جا وجود دارد.
معتقدم تضاد و تنافری میان منافع ملی و مبانی اسلامی وجود ندارد و همانگونه که شهید مطهری در کتاب خدمات متقابل ایران و اسلام، ایران و اسلام را خدمتدهنده به یکدیگر میداند، در نگاه بنده نیز منافع ملی و مبانی اسلامی مؤید و مکمل یکدیگر هستند.
در دوران مسئولیت شما مهمترین اهداف منافع ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران کدام بوده است(بیان مصادیق)؟
مهمترین موضوعی که در تمام دوران فعالیت و مسئولیتهای مختلفی که داشتهام برای من اهمیت نخست داشته و آن را مصداق تامین منافع ملی و مبانی اسلامی میدانم، خواست، انتظارات، مطالبات و ترجیح عمومی مردم به عنوان اولویت نخست بوده است. حضرت امام (ره) از همان روز اول میفرمودند با وحدت، کثرت و اجتماع هر کاری را میتوان انجام داد و آن چیزی که مربوط به خواست مردم میشود را بایستی در صدر اولویتها قرار داد.
اگر دقت کنیم میبینیم که چه در بعد دفاعی و هشت سال دفاع مقدس، چه در بعد اجتماعی و حوادثی همچون سیل و زلزله، چه در بعد سیاسی و انتخابات و تعیین دولتها به عنوان نماد جمهوریت نظام و سرانجام در بعد اقتصادی و در قالب خیریهها، این اجتماع و کثرت مردمی است که تعیین کننده اصلی و ایفاگر نقش اصلی است. لذا هرکجا که دولت برخاسته از مردم و خواست آنان عمل کرده، موفق بوده است و هر کجا که فاصله گرفته دچار خدشه و صدمه شده است.
از این رو تکیه بر جمهور و زیست مثل مردم را مهمترین اولویت خود و ترجیح عمومی ملت و خواست آنان را مهمترین منفعت ملی میدانم.
آیا میان بخشهای گوناگون فرآیند تصمیمگیری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران(رهبر انقلاب، شورای عالی امنیت ملی، دولت، مجلس، وزارت خارجه و…) تعریف یکسانی از نسبت منافع ملی و مبانی اسلامی وجود دارد؟
بر اساس قانون اساسی چارچوب های حرکتی نظام مشخص است. اسلامیت نظام مبتنی بر مبانی دینی است و جمهوریت نظام مبتنی بر منافع ملی. در سیاست خارجی قادر نیستیم که خط کشی کرده و بین این دو مرزبندی کنیم. بر اساس قانون اساسی، جمهوری اسلامی با از دست دادن هر کدام از اینها، هویت اصیل خود را از دست میدهد.
بعضی نهادها رویکرد سخت افزاری دارند و بعضی دیگر رویکرد نرم افزاری دارند، در عین حال همان نهادهایی که به نظر میرسد مبانی اسلامی را بر منافع ملی ترجیح میدهند، برای دفاع از خاک و شعار ملی، در دوران دفاع مقدس هزاران شهید را تقدیم کردند. لذا مهمتر از ترجیح زبانی، ترجیح عملی است.
معتقدم که دولتهای بعد از انقلاب در یک خصوصیت مشترک بودهاند و آن این است که همه آنها هویت، سرزمین و دین را مورد توجه قرار داده و تقابل و تفکیکی وجود نداشته است. اساسا هیچ دولتی به دلیل وجود قانون اساسی و رهبری انقلاب نمیتواند این مؤلفهها را نادیده گیرد.
زمستان ۱۳۹۸